"Sadece Bir İyilik İstediler..." Cümlesi Neden Tehlikelidir?
- İş yerinde fazladan bir projeyi daha üstlenmek.
- Yorgun olmanıza rağmen bir arkadaşınızın davetini kıramamak.
- Ailenizden gelen bir talebe, kendi planlarınızı iptal etme pahasına "evet" demek.
Bunlar size de tanıdık geliyorsa, "Hayır" demekte zorlanıyor olabilirsiniz. Çoğumuz "iyi insan," "yardımsever," "iyi bir çalışan" veya "iyi bir evlat" olmak için eğitildik. Reddetmenin bencillik, kırıcılık veya tembellik olarak algılanacağından korkarız.
Ancak "evet" dediğimiz her şey, aynı zamanda başka bir şeye "hayır" dediğimiz anlamına gelir. Ve çoğu zaman "hayır" dediğimiz şey, kendi zihinsel sağlığımız, dinlenme süremiz ve kişisel ihtiyaçlarımızdır.
İşte bu noktada tükenmişlik (burnout) devreye girer.
Tükenmişlik Sadece Yorgunluk Değildir
Tükenmişlik, bir gecelik iyi bir uykuyla geçecek basit bir yorgunluk hali değildir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından da tanınan, kronik ve yönetilemeyen iş stresi sonucu ortaya çıkan bir sendromdur.
Üç ana belirtisi vardır:
Duygusal Tükenme: "Bataryanızın bitmiş" olması hissi. En küçük bir talep bile gözünüzde büyür.
Duyarsızlaşma (Siniklik): Yaptığınız işe, çevrenizdeki insanlara karşı negatif, alaycı veya umursamaz bir tutum geliştirme.
Azalmış Kişisel Başarı Hissi: "Ne yaparsam yapayım bir şey değişmiyor," "Yetersizim" veya "Verimsizim" düşünceleri.
Eğer sürekli başkalarının taleplerine "evet" derken kendi enerjinizi tüketirseniz, bu üç belirtinin ortaya çıkması kaçınılmazdır.
Çözüm: "Sınır" Adlı Kalkanı Kuşanmak
Sınırlar, nerede bittiğinizi ve diğer insanların nerede başladığını gösteren görünmez çizgilerdir. Sınırlar bencilce değildir; aksine, ilişkileri koruyan en önemli araçtır.
Neden mi? Çünkü enerjiniz varken verdiğiniz "evet", samimi bir "evet"tir. Enerjiniz yokken, sırf zorunluluktan verdiğiniz "evet" ise zamanla öfkeye ve kırgınlığa dönüşür.
Sağlıklı Sınırlar Koymak İçin 3 Adım:
İhtiyaçlarınızı Fark Edin: Neye ihtiyacınız var? (Dinlenmeye mi? Yalnız kalmaya mı? Desteğe mi?) Hissetmeden "evet" demeyin. "Bir düşüneyim, sana döneceğim" demek meşru bir cevaptır.
Net ve Nazik Olun: "Hayır" demek, kaba olmak zorunda değildir. (Bkz: İlişkilerde İletişim yazımız). "Bu projeye şu an yardım edemeyeceğim çünkü mevcut işlerime odaklanmam gerekiyor," demek, "Yapmam" demekten çok daha profesyonel ve nettir.
Suçluluk Hissini Yönetin: "Hayır" dediğinizde, özellikle buna alışkın değilseniz, suçluluk hissetmeniz normaldir. Bu duygunun geçici olduğunu bilin. Unutmayın: Kendi ihtiyaçlarınızı gözetmek, başkalarının ihtiyaçlarını hiçe saymak demek değildir.
Öz Şefkat: Boş Fincandan Çay Servisi Yapılmaz
Kendinize ait sınırlar belirlemek, en temel öz şefkat eylemidir. Öz şefkat; başarısız olduğunuzda, yorulduğunuzda veya "hayır" dediğinizde kendinize karşı anlayışlı, nazik ve destekleyici olmaktır.
Eğer sürekli olarak tükenmiş hissediyor, "hayır" dediğinizde aşırı suçluluk duyuyor veya ihtiyaçlarınızı nasıl belirleyeceğinizi bilemiyorsanız, bir profesyonelle konuşmak bu döngüyü kırmanın en sağlıklı yoludur. Terapi, sınırlarınızı keşfetmeniz ve onları suçluluk duymadan korumanız için size güvenli bir alan sağlar.